زیست مواد دندانی

 گروه زیست مواد دندانی (Dental Biomaterials)

گروه "مواد دندانی" دانشکده دندانپزشکی شهید بهشتی در سال 1390 به عنوان دومین (و آخرین تا کنون) گروه مواد دندانی دانشگاه های علوم پزشکی کشور مجوز تاسیس دریافت کرده است (اولین گروه در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1382 تاسیس شده است). در سال 1396 با توجه به آخرین ویرایش کوریکولوم دوره تخصصی  (PhD)رشته مواد دندانی، عنوان جدید "زیست مواد دندانی"  برای رشته و گروه های مواد دندانی کشور در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصویب شد.

علم زیست مواد دندانی یکی از علوم پایه محصول محور و خدمات محور در دندانپزشکی می باشد که به عنوان یک شاخه مهم در ساخت، طراحی و ارزیابی مواد دندانپزشکی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. زیست مواد بر اساس تعریف ارائه شده توسط انستیتوی ملی سلامت آمریکا و دیکشنری های معتبر، هر نوع ماده طبیعی یا مصنوعی (به غیر از داروها) است که با هدف افزایش یا حفظ کیفیت زندگی فرد، در تماس با بافت‌های بدن قرار می‌گیرد. در واقع زیست مواد دندانی علمی بین رشته‌ای برگرفته از علوم پایه پزشکی و دندانپزشکی و همچنین علوم پایه سلولی-مولکولی (بیولوژی، میکروبیولوژی، بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، مهندسی بافت و غیره) و علوم مهندسی (مهندسی پزشکی، مهندسی مواد و غیره) می باشد. بررسی کیفی (مکانیکی، فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی) و بهبود تولید مواد دندانپزشکی متداول و همچنین طراحی و سنتز مواد دندانی جدید و پیشرفته از اهداف بزرگ علم زیست مواد دندانی است. ولیکن انقلاب بزرگ در این علم، ظهور نسل سوم زیست مواد دندانی با هدف تحریک پاسخ‌های سلولی در سطح مولکولی (در نسل اول تنها خصوصیات فیزیکی و مکانیکی مناسب و بی ضرر بودن از نظر بیولوژیکی و در نسل دوم، زیست فعال بودن مواد دندانی مدنظر قرار می گرفت) و در واقع حرکت تحولی از مهندسی مواد به سمت مهندسی بیولوژیک و در واقع به سمت دندانپزشکی بازساختی (Regenerative dentistry) با هدف تولید و ترمیم بافت های دهانی آسیب دیده می باشد.

با توجه به اهداف کاربردی رشته زیست مواد دندانی (محصول حور و خدمات محور)، رسالت و اولویت های آموزشی-پژوهشی گروه زیست مواد دندانی دانشکده دندانپزشکی شهید بهشتی از بدو تشکیل تا کنون شامل:

 1- ارزیابی و اصلاح مواد دندانی موجود، 2- طراحی، سنتز و ارزیابی مواد دندانی جدید، 3- مهندسی بافت و دندانپزشکی بازساختی،4- طراحی و ارزیابی سیستم های نوین دارورسانی در دندانپزشکی و 5- طراحی و ارزیابی محصولات مورد استفاده در تشخیص و به خصوص پیشگیری در دندانپزشکی بوده است.

تا کنون گروه آموزشی-پژوهشی زیست مواد دندانی، با حضور اعضای هیات علمی دندانپزشک و غیر دندانپزشک با تخصص ها و مهارت های آموزشی-پژوهشی متنوع ولیکن مورد نیاز رشته (جدول 1) در تدریس واحدهای آموزشی PhD داخل و خارج دانشکده دندانپزشکی (رشته زیست مواد دندانی دانشکده دندانپزشکی، رشته بیوتکنولوژی دارویی دانشکده داروسازی و رشته مهندسی بافت دانشکده فناوری های نوین) و واحدهای آموزشی تخصصی داخل دانشکده (زیست مواد دندانی، بیولوژی و ژنتیک مولکولی، فارماکولوژی ومیکروب شناسی) مشارکت فعال داشته است. همچنین تدریس برخی از واحدهای دکترای عمومی دانشکده دندانپزشکی (مواد دندانی نظری و عملی، روش تحقیق، تجهیزات دندانپزشکی، بیولوژی دهان، علوم نوین در دندانپزشکی، مطالعات تحلیل اجزای محدود و فارماکولوژی)، دانشکده داروسازی (بیولوژی و ژنتیک مولکولی) و دانشکده پزشکی (مهندسی بافت) توسط اعضای هیات علمی گروه زیست مواد دندانی انجام می شود. علاوه بر این، تدریس واحدهای کاردانی و کارشناسی پروتز در آموزشکده پروتز دانشکده دندانپزشکی (مواد دندانی، ابزار شناسی و فیزیک) بر عهده گروه زیست مواد دندانی می باشد.

گروه زیست مواد دندانی با توجه به حضور ارزشمند 6 عضو هیات علمی با تخصص (PhD) و زمینه پژوهشی متنوع (زیست مواد دندانی، مهندسی پزشکی-زیست مواد و زیست فناوری دارویی)، 4 عضو غیر هیات علمی با تخصص های متنوع (PhD زیست فناوری پزشکی و کارشناسی ارشد آموزشی زیست شناسی سلولی-مولکولی شاخه بیوشیمی و کارشناسی علوم آزمایشگاهی) و همچنین وجود 3 آزمایشگاه تخصصی آموزشی-پژوهشی با فعالیت متفاوت و متنوع ولیکن مورد نیاز رشته زیست مواد دندانی و سایر رشته های دندانپزشکی (شماره 1: سنتز و بررسی خصوصیات فیزیکی و مکانیکی مواد دندانی، شماره 2: میکروبیولوژی دهان و شماره 3: بیولوژی سلولی-مولکولی دهان)، هدایت و مشاوره پروژه های تخصصی (پایان نامه و طرح های پژوهشی) در داخل و خارج دانشکده و حتی خارج از دانشگاه را بر عهده دارد.

مجوز پذیرش دانشجوی PhD زیست مواد دندانی به صورت دوره آموزشی-پژوهشی (12-9 ترم) در سال 91 و مجوز دوره یک ساله فلوشیپ بیولوژی برای فارغ التحصیلان دندانپزشکی در سال 92 صادر شده است. تا کنون یک دانشجوی فلوشیپ بیولوژی و 5 دانشجوی PhD (چهار دانشجوی ایرانی و یک دانشجوی بورسیه دولت عراق) با موفقیت دوره خود را پشت سر گذاشته و فارغ التحصیل شده اند. همچنین در حال حاضر ۴ دانشجوی PhD  در حال تحصیل (دوره پژوهشی) در گروه می باشند (جدول 2). لازم به ذکر است که کلیه پایان نامه های فراگیران بر اساس اهداف تعیین شده رشته و گروه بوده و در نتیجه محصول محور می باشند.

اعضای محترم هیات علمی گروه زیست مواد دندانی علاوه بر راهنمایی و مشاوره پایان نامه های عمومی، تخصصی و PhD فراگیران داخل دانشکده دندانپزشکی، در راهنمایی و مشاوره فراگیران (عمومی، تخصصی و PhD) خارج دانشکده و حتی خارج دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز مشارکت فعال دارند. از زمان تاسیس گروه تا کنون، اساتید گروه زیست مواد دندانی راهنمایی، مشاوره و اجرای مستقیم بیش از 200 پایان نامه (عمومی، تخصصی، PhD) و طرح پژوهشی را بر عهده داشته اند.

همچنین تالیف و ترجمه کتب معتبر مرتبط با رشته (کتاب مواد دندانی ترمیمی کریگ، کتاب مواد دندانی از مجموعه کتاب های مرجع دندانپزشکی، کتاب روش تحقیق در دندانپزشکی، کتاب مواد دندانی در ارتودونسی، کتاب ملاحظات اخلاقی و حقوقی مهندسی بافت و کتاب مقدمه ای بر زیست سازگاری بیومواد)، چاپ مقالات معتبر علمی (بیش از 100 مقاله در پایگاه Scopus)، ثبت اختراع از پروژه های محصول محور، مشارکت در برگزاری کارگاه های آموزشی و کنگره های ملی و بین المللی، مشارکت در تدوین استانداردهای ملی و بین المللی و غیره از سایر فعالیت های اعضای هیات علمی گروه زیست مواد دندانی می باشد.

* لازم به ذکر است که سرکار خانم دکتر فهیمه سادات طباطبایی موسس گروه بوده و زحمات فراوان و ارزشمندی برای شکل گیری و ارتقا آموزشی-پژوهشی گروه متحمل شده اند. بنابراین معرفی ایشان به عنوان استاد پیشکسوت و شاخص در امر آموزش و پژوهش در گروه زیست مواد دندانی، شایسته می باشد.